Deze keer Ger Dorlo (Wijngilde Maastricht) over “vooringenomen”
Zelfinzicht is belangrijk. Zelfs de oude Grieken werden daaraan herinnerd zodra ze het orakel van Delphi bezochten (“Ken uzelf”). Zelfinzicht kan onder andere leiden tot het onderkennen van aanwezige vooringenomenheid (bias) op bepaalde gebieden.
Vermijding van vooringenomenheid is niet alleen van belang voor statistici, onderzoekers, psychologen en registeraccountants. Die beroepsgroepen worden getraind in het vermijden of onderkennen van bias. Voor wijnliefhebbers geldt dit evenzeer.
Waar doel ik op? Met enige regelmaat betrap ik mijzelf op zo’n bias. Bijvoorbeeld als ik voorafgaand aan het proeven van, stel een Madiran, al denk te weten wat ik hoor te proeven. Donkere kleur, krachtig, stevige tannines. Mijn vooronderstelling is dan gebaseerd op enerzijds literatuur en anderzijds eerdere proefervaringen. Als ik mij niet (voldoende) bewust ben van deze vorm van vooringenomenheid, dreig ik mijn proefervaring deels ‘in te kleuren’. Met andere woorden: het zou zomaar kunnen dat mijn zintuiglijke waarnemingen ‘gestuurd’ worden door mijn verwachtingen. Overigens geldt voor zo’n vooronderstelling ook dat het mijn koopgedrag van wijn kan beïnvloeden. Bewust stilstaan bij mijn beelden en verwachtingen voordat ik een wijn proef of koop is belangrijk om te voorkomen dat ik vanuit een zekere vooringenomenheid beschrijf of handel. Dat is moeilijker dan het op papier lijkt! Jezelf ‘resetten’ vergt immers dat je je bewust bent van de wenselijkheid daartoe.
Twee voorbeelden ter verduidelijking.
Voorbeeld 1: mijn wijnliefde bestaat al geruime tijd (ruim 45 jaar). In het verleden stilde ik mijn honger naar wijnkennis door het lezen van boeken. Groot nadeel: die kennis is inmiddels vaak gedateerd. Of het nu gaat om inzichten over plantdichtheid van wijnstokken of de stijl en kwaliteit van de wijn van een bepaald château of domein. Zaken veranderen (soms aanzienlijk) onder invloed van bijvoorbeeld wetenschappelijke ontwikkelingen of wijziging van eigenaar. Vanuit dit inzicht probeer ik mijn kennis te actualiseren en zo ‘blanco’ mogelijk te proeven.
Voorbeeld 2: onlangs hadden we in onze afdeling een blindproeverij waarbij onder andere een Txakolina werd geproefd. Een witte wijn uit Spaans Baskenland. Mijn eerdere proefervaringen van Txakolina waren vrij negatief oftewel ‘niet mijn wijn’. De wijnen die ik had geproefd vond ik telkens: dun, onrijp met te veel zuur. De wijn in mijn proefglas was echter vol, rond en romig met mooie zuren. En dus kon dit in mijn ogen nooit een Txakolina zijn. Mis! Ik zette mijzelf op het verkeerde been door mijn bias. Het blijkt dat tegenwoordig Txakolina in een moderne stijl wordt gemaakt. De oude stijl op basis van onrijpe druiven met een groenige kleur en enig koolzuur is veelal verlaten. Hé, in moderne stijl nu wèl ‘mijn wijn’.
Overigens biedt internet vaak uitkomst als het om actualisering van wijnkennis gaat. Mijn advies: gooi uw wijnboeken niet weg, maar neem de inhoud niet (meer) als vanzelfsprekend juist aan. Actualiseer dit waar mogelijk. Dat geldt zeker ook voor waardeoordelen over wijndomeinen.
De moraal van mijn verhaal: mijn vooringenomenheid staat soms mijn objectieve oordeel in de weg. Door mij daarvan bewust te zijn vermijd ik de nodige valkuilen. Maar helaas niet allemaal ????.