Een bijzondere proeverij

Wijngilde Gouda op wijnreis 2022 naar de Rheingau 

Onze laatste proeverij is gepland op de zaterdagmorgen, voorafgaand aan het vertrek naar huis. Om de chauffeurs niet in gevaar te brengen, hebben we gekozen voor een proeverij van zogeheten alcoholvrije wijnen.  We togen naar  de firma Carl Jung, die in onze standplaats Rüdesheim (a/d Rijn) is gevestigd. Carl Jung is gespecialiseerd in het maken van dit type drank. Deels onder eigen label, maar ze produceren ook voor andere wijngoederen, die deze trend zien als een uitdaging of als een (niet te vermijden) bedreiging.  

In ons eerste contact gaf de huidige directeur dhr. Bernhard Jung aan, dat het bedrijf in principe geen rondleidingen doet en dat er ook geen verkoop aan privéklanten is. Na uitleg over ons Wijngilde en het doel van ons bezoek  (uitbreiden van onze kennis en serieus proeven), werden we alsnog uitgenodigd voor een bezoek. Het liefst op zaterdag omdat dan het bedrijf grotendeels stil ligt. Kortom “kat in ’t bakkie”. 

Een stukje geschiedenis 

Van oorsprong was het bedrijf een wijngoed in Lorch a/d Rijn. Een verre oma Jung deed de buitendienst en was daarbij doortastend en zakelijk succesvol. Op éen van haar klantbezoeken trof ze een trouwe klant aan, die volgens de dokter absoluut geen alcohol meer mocht drinken (leverproblemen?) en daarom ook voortaan geen wijn meer zou kopen. Thuisgekomen werd naar een oplossing gezocht en een eerste poging gedaan om alcoholvrije wijn te maken. Het resultaat was niet erg hoopgevend, dus of ze die klant behouden hebben, is nog maar de vraag.                                                                

Latere generaties  Jung, die chemisch / technisch beter onderlegd waren dan oma, kwamen tot de slotsom dat de indertijd gebruikte destillatietemperatuur de bottleneck vormde. De oplossing lag in destillatie bij lage temperatuur en dan onder vacuüm.  Die techniek hebben ze  zo’n 100 jaar geleden sterk verbeterd en Carl Jung is voor wat betreft het procedé in het bezit van een aantal wereldpatenten. In de 30er jaren was de installatie al zover geperfectioneerd, dat “opa Carl” in staat was in Rüdesheim het huidige pand met wijnbergen te kopen. Het “optrekje”, de Boosenburg, stamt uit de 9e eeuw  en vormt tot de dag van vandaag een markant punt aan de Rijn. De oorspronkelijke slotgracht is later overdekt en in de daardoor ontstane ruimte bouwden ze de eerste kelders.  

Het huidige bedrijf maakt zelf geen wijn meer. De wijngaarden zijn verpacht en de wijn die ze willen dealcoholiseren wordt aangekocht. Bernhard Jung geeft aan dat er twee redenen zijn waarom ze zelf geen druiven meer verbouwen. Ze gingen zich in de eerste plaats steeds meer specialiseren in alcoholvrije wijnen én misschien nog belangrijker: het maken van alcoholvrije wijn vraagt om een gistvrije omgeving. Echter in elke wijnkelder overleven de gisten die gebruikt zijn. Zowel de wilde gisten als de ooit aangekochte (die overleven waarschijnlijk nog beter). Daarom is de combinatie met zelf wijn maken niet goed mogelijk. En ook nu worden tijdens de productie elk uur monsters genomen om sporen van gist te detecteren.

Zoals gezegd: normaal vinden er geen excursies plaats op dit bedrijf.  

Dit om hygiëne redenen en vanwege de ruimte. Omdat “onze club” toch een andere insteek heeft dan de doorsnee consument, heeft Bernhard Jung z’n vrije zaterdagochtend voor ons geofferd. Dat niet voor niets. We zijn onder de indruk geraakt van de enorme aantallen, de hele productieketen EN (niet te vergeten) het eindproduct. Meer dan 10 miljoen flessen verlaten het bedrijf. Aanvankelijk naar landen met een anti-alcohol beleid, zoals de V.S. in de 30er jaren en het Midden Oosten, maar ook naar landen met een hoge belastingdruk, zoals Scandinavië. In Noord Europa geldt ‘géén alcohol, géén belasting’! Ook in Nederland zijn alcoholvrije wijnen goedkoper en accijnsvrij. Tegenwoordig leveren ze ook dichter bij huis aan horeca, restaurants etc. 

Alle wijn die verwerkt wordt, wordt dus aangekocht. Niet elke wijn voldoet aan de eisen van de firma. Bij voorkeur worden wijnen gebruikt die niet al te hoog in de zuren zitten. De zuurgraad neemt immers toe na het onttrekken van de alcohol. Het volume neemt af, terwijl de hoeveelheid zuur gelijk blijft. De meeste wijn betrekken ze uit Spanje. Veel gebruikte druiven zijn Airén en Tempranillo. De wijnen worden geselecteerd door “de buitendienst”, zij bezoeken de wijngoederen, nemen monsters en als de wijn geschikt wordt bevonden, wordt de partij gekocht. Aan de hand van die monsters wordt in Rüdesheim, bij aankomst per tankwagen, gecheckt of het inderdaad de gecontracteerde partij betreft. Bijna dagelijks komen tankwagens wijn lossen. De aangevoerde wijn wordt in een volcontinu proces in een 10 meter hoge (vacuüm) kolom van z’n alcohol ontdaan. Het product gaat van wijnwetgeving naar levensmiddelenwetgeving. Een fles alcoholvrije wijn bevat daarom ook veel meer productinformatie dan een fles (echte) wijn.  

De kolom waar de alcohol wordt onttrokken is door de Duitse belastingdienst verzegeld. Het is imposant te zien hoe een continue stroom alcohol het apparaat verlaat. Deze stroom alcohol is belast met € 18,– per liter. Letterlijk een mooie melkkoe voor de fiscus als je bedenkt dat het gemiddelde alcoholpercentage van wijn minimaal 13 % is. Deze zuivere alcohol is het goud van het bedrijf! Het is namelijk een zeer gewild product door het totaal ontbreken van foezelolie (dat is het restproduct na een normale destillatie en bevat een fractie hogere alcoholen). Bij elke normale (warme) destillatie is die foezelolie min of meer aanwezig. Alcohol zonder dit bijproduct smaakt opvallend zacht en wordt niet alleen in de medische wereld, maar ook voor brandy enz. gebruikt.  

De afdeling logistiek is voor het bedrijf een echte uitdaging. De voorraad flessen voor twee dagen productie is ongeveer vergelijkbaar met een hele jaarvoorraad van een (kleine) wijnboer. De opslagcapaciteit voor het gerede product (alcoholvrije wijn) is daarbij slechts toereikend voor een paar dagen. Daarna vindt opslag noodgedwongen plaats in een reusachtige hal elders. De alcohol blijft wel nog enige tijd op het bedrijf en wordt bewaard in houten vaten. 

Alcoholvrije wijn zou op grond van de bewerking eigenlijk duurder moeten zijn dan de wijn met alcohol. Maar de “subsidie” komt via de verkoop van de zuivere alcohol die gewonnen wordt. 

Bestaat er behoefte aan zo’n product?  

Je kunt dan toch beter druivensap nemen!  Gezien de ontwikkelingen bij het bedrijf Carl Jung lijkt er zeker plaats voor dit product. Niet alleen is het interessant voor consumenten die op grond van geloofsovertuiging geen alcohol drinken, maar ook voor hen die intensief bezig zijn met hun gezondheid. Wat ook kan gaan helpen is de sociale druk die steeds meer uitgeoefend wordt in omgevingen waar men gewoon was alcoholische drank te schenken (recepties etc.). Dit product bevat namelijk niet alleen aanmerkelijk minder calorieën dan het uitgangsproduct, maar ook veel minder dan de meeste sapjes en andere soorten fris. In principe is een beendroge alcoholvrije wijn dan ook een “Zero” product! Voor de smaak (balans) en het mondgevoel wordt er wel suiker toegevoegd, maar meestal per liter nog steeds veel minder dan in doorsnee drankjes. De hoeveelheid staat op het etiket (evenals de energie-inhoud).  

Voor de verstokte wijndrinker is het niks.  

Die zoekt teveel naar de hem vertrouwde smaak van een Bordeaux of Bourgogne etc.. Maar de nieuwsgierige wijndrinker zal beseffen dat je hier niet te maken hebt met wijn maar met een heel ander product dat ‘alleen’ uit wijn is gemaakt! Hij, die op zoek gaat naar de smaak en geur van echte wijn, wordt teleurgesteld. De alcohol in de wijn is immers niet alleen een belangrijke smaakdrager, maar draagt ook de “neus” in het glas. Dat laatste valt ook het eerst op bij het ruiken aan het glas; weinig neus! 

Een beoordeling van de voor de proeverij geselecteerde ‘wijnen’: 

Algemeen, weinig neus. Meestal lekker fris, rins. Zeker niet onsmakelijk en een prima product voor de chauffeur of zittend op het terras in de zon. Je wordt er niet “pap zat” van en het is een prima dorstlesser, die bovendien zeer geschikt is om te mixen met andere drankjes. Kort samengevat: deze proeverij was een eye-opener en een belangrijke bijdrage aan de meningsvorming rond dit product. Ook ondergetekende behoorde tot de categorie van wijndrinkers die dacht in de trant van “dan kan je toch net zo goed druivensap nemen”. Nee dus! Het is (heel) anders! Een product voor een andere, snel groeiende doelgroep! Niet voor de verstokte wijndrinker, maar voor de nieuwsgierige wereldburger, die eventueel ook nog de (al dan niet terechte) bezwaren tegen het gebruik van alcohol meeneemt. 

Dirk de Jong, Wijngilde Gouda