NWG Amsterdam: Portugees Wit (Landelijk Thema)

Na onze mooie wijn-spijsavond van 4 mei j.l. waarop we ingingen op witte wijnen, die bij asperges (‘het witte goud’) gedronken kunnen worden, staat deze proeverij in het teken van Portugees Wit. Zeker nu we aan het begin van een hopelijk mooie zomer staan, is het goed om nader kennis te maken met de vaak sprankelende en frisse wijnen van dit grote wijnland.

Als je er bij wilt zijn, maak  dan 15 euro (voor leden) of 25 euro (voor niet-leden) over naar bankrekening NL50 INGB 0007 7350 64 t.n.v. Wijngilde Amsterdam en/of stuur een mail naar a.krijgsman4@kpnplanet.nl . Graag voor woensdag, 25 mei

De proeverij wordt verzorgd door Jos Peters, wijnmeester van NWG-Nijmegen.  Voor degenen, die zich vast een beetje willen inlezen, is hieronder wat informatie over het thema van deze proeverij te vinden.

Het thema: Portugees Wit

Portugal is natuurlijk beroemd om zijn port, die zijn naam dankt aan de prachtige havenstad Oporto. Maar daarnaast heeft Portugal zo veel meer te bieden: in het hele land worden – naast rode- vooral prachtige witte wijnen geproduceerd. De meeste witte wijnen zijn blends, waarin verschillende, soms wel tientallen druivensoorten worden verwerkt. Een heel beroemde Portugese witte wijn  is natuurlijk de Vinho Verde, die – zoals zijn naam al zegt- een groenige kleur heeft. Vinho Verde wordt op een bijzondere manier geproduceerd. Het verse druivensap wordt gegist in open stenen kuipen. Daarna wordt de wijn in vaten opgeslagen en daar ondergaat de wijn een tweede, de malolactische gisting. Daarbij komt wat koolzuur vrij, waardoor de wijn frisheid en een lichte sprankeling krijgt. Ook druiven als Alvarinho, Arinto en Fernão Pires zorgen voor heerlijke wijnen, die nog steeds aan populariteit in Europa winnen.

Inleiding

Portugal ligt op het Iberisch schiereiland. Het is een interessant wijnland en de wijnen hebben een eigen identiteit door het gebruik van veel autochtonen druivenrassen, die je elders op de wereld nauwelijks tegenkomt. Er worden bovendien veel wijntypen geproduceerd, zoals sprankelende frisse witte wijn, volle zoete wijn, zowel zware als moderne en fruitige rode wijnen, en beroemde versterkte wijnen zoals Port en Madeira. De oorzaak hiervan zijn de verschillende microklimaten. Portugal is niet alleen maar warm en droog, zo heeft Noord Portugal de meeste regenval van Europa.

Het wijngaardoppervlak bedraagt ongeveer 250.000 ha. Twintig procent van de agrarische bevolking werkt in de wijnbouw. Toch is de Portugese wijnbouw kleinschalig: 87% van de boeren produceert minder dan 100 hectoliter wijn. Bijna 40% van deze kleine boeren is aangesloten bij een coöperatie.

Autochtone druiven

• Witte druivenrassen

De witte Loureiro en vooral ook de Alvarinho zijn erg populair in de regio Vinho Verde, waar zij frisse en aromatische wijnen opleveren.

De Bical is levendig en bevat intense aroma’s. In de appellation Dão komt hij samen met de opmerkelijke Encruzado (deze druif lijkt op de Chardonnay druif) voor, wat goed gebalanceerde en krachtige wijnen oplevert met delicate florale en citrus aroma’s, met soms een mineralig karakter.

De Arinto ( of Pederña) komt in de meeste wijnstreken voor, maar heeft zijn waarde vooral bewezen in de DOC Bucelas, waar erg frisse, citroenige wijnen worden gemaakt.

De Fernão Pires (ook wel Maria Gomes genoemd), is het meest aangeplante witte druivenras en levert ronde, zachte en volle wijnen op.

De Antão Vaz druif is een laatbloeiende en hoogproductieve cultivar die je vooral in het zuiden van Portugal tegenkomt. Het is één van de Portugese top druivenrassen en meest gewaardeerde druif in de Alentejo.

• De kracht van de blend

In Portugal komen weinig mono-cépages voor. Met een paar uitzonderingen (zoals Alvarinho en Encruzado voor witte wijnen en Touriga Nacional en Baga voor rode wijnen), ligt de kracht van de Portugese wijnen in de blend. In een zorgvuldige blend is het mogelijk om de specifieke kwaliteiten van iedere aparte druif optimaal tot zijn recht te laten komen en kunnen eigenschappen van de ene druif die van de andere compenseren of aanvullen. Het resultaat is meestal meer dan de som van de verschillende delen.

Voorbeelden van karakteristieke Portugese blends van witte druiven

• Vinhos Verdes: Loureiro en Tradajura.

Een blend van twee witte rassen, waarin structuur en frisheid van de Loureiro verzacht worden door de fijnere tonen van de Tradajura.

• Bairrada: Cercial en Bical

Deze twee worden vaak gebruikt in witte en ook in mousserende wijnen. Cercial wordt gekenmerkt door zijn delicate aroma’s en knisperende zuren, terwijl Bical een meer aromatisch profiel heeft.

• Lissabon en Tejo: Arinto en Chardonnay

De beide regio’s Lissabon en Tejo laten zien dat de unieke kracht van Portugese druivenrassen perfect kunnen combineren met de bewezen kwaliteiten van internationale druiven. Witte blends in deze regio’s zijn samengesteld uit Fernão Pires (een aromatische witte wijn), Arinto, Sauvignon Blanc en Chardonnay. In de witte wijnen combineert de zuurgraad en de mineraliteit van de Arinto goed met smaakrijkdom van de Chardonnay.

• Schiereiland van Setúbal: Moscatel

In dit gebied worden vooral de bekende, versterkte witte wijnen van de Moscatel de Setúbal gemaakt, een rijke en diep goudkleurige dessertwijn,

• Alentejo: Branco Alentejo en Alentejano

Dit gebied produceert lichte en volle witte wijnen gemaakt met Arinto (voller van stijl), Antão Vaz (voller van stijl) en Roupeiro en Fernão Pires (een aromatische witte variëteit). Ook komen hier witte wijnen voor beried van niet-inheemse druivensoorten zoals Viognier.

De witte wijnstreken van Portugal

• De noordelijke gebieden

Vinho Verde: Dit wijngebied aan de Atlantische Oceaan is vochtig, weelderig begroeid en dichtbevolkt, en produceert vooral de beroemde droge witte wijnen. Ze zijn levendig, licht parelend en worden gemaakt van plaatselijke druivensoorten.

Douro en Porto: De wijnranken worden hier op de steile hellingen langs de rivieren geplant en ondersteund door stenen muurtjes, of worden op moderne terrassen aangeplant. Douro Branco is een knapperige mineraalwitte lichte witte wijn met zeer weinig fruitige aroma’s, subtiele silex tonen en zoutgehalte en een hoge zuurgraad.
Witte port wordt uitsluitend gemaakt van een combinatie van vaak onbekende inheemse Portugese druivenrassen zoals Códega, Malvasia Fina, Esgana Cão, Gouveio, Rabigato, and Verdelho.

Tras-Os-Montes: De wijngaarden van deze nog jonge DOC liggen in het midden van de regio van de Vinho Regional uit Transmontano. De toegepaste witte soorten zijn: Códega do Larinho, Malvasia Fina, Fernão Pires, Gouveio, Rabigato, Syria en Viosinho en de witte wijnen worden gekenmerkt door hun zachtheid en bloemig aroma.

• De regio’s in het centrum van Portugal

Bairrada: Deze landelijke en vochtige streek ligt ingeklemd tussen de kust en granietheuvels in het oosten, die de grens vormen met de DOC Dão. De klei- en kalkrijke bodem en de Baga druif geven de plaatselijke rode wijnen hun krachtige en gestructureerde karakter. Rijping is vaak nodig om de wrange smaak van jonge wijnen op te heffen.

Dão: Deze DOC is in volle ontwikkeling, maar produceert nu al enkele van de beste rode wijnen van het land en ook enkele volle en overtuigende witte wijnen. De wijngaarden liggen op een granietplateau en worden beschut tegen de invloed van de Atlantische Oceaan door de bergen van Serra de Caramulo. De stijl van de wijnen gaat van soepel tot krachtig en vol.

Tejo: Deze streek waar de Taag door stroomt produceert nog steeds voornamelijk tafel- en landwijnen.

Lissabon: Tot 2008 werd deze streek aangeduid als Extremadura. Het is een streek waar voornamelijk eenvoudige wijnen gemaakt worden. De 9 DOC’s van de regio nemen slechts 5% van de productie in.

• De zuidelijke gebieden

Setúbal: Deze DOC betreft de versterkte witte wijnen van de Moscatel de Setúbal. Die vormt nog twee derde van de wijnproductie in dit gebied. De andere 30% is voor witte wijnen gemaakt van plaatselijke en/of internationale druiven.

Palmela: De meest aangeplante witte soorten zijn: Códega do Larinho, Malvasia Fina, Fernão Pires, Gouveio, Rabigato, Syria en Viosinho. De witte wijnen zijn tamelijk fruitig.

Alentejo: Alentejo is een uitgestrekte en dunbevolkte regio, die ongeveer een derde van Portugal beslaat. Het is een streek met een uitzonderlijk warm en droog klimaat. De wijnproductie is verdeeld over de Vinho Regional Alentejo en de DOC Alentejo. De DOC is ingedeeld in 8 subregio’s. Er wordt veel gebruik gemaakt van inheemse druivensoorten, zoals de Antao Vaz. Verder komen ok de druivenrassen Arinto de Bucelas, Palomino Fino en Siria veel voor. De wijnen zijn strogeel of citroen van kleur, zijn licht van smaak en je proeft veel frisse en fruitige smaken. De Portugese witte wijn uit Alentejo heeft over het algemeen een relatief hoog alcoholgehalte.

Algarve: De kleine wijngaarden van de Algarve in het uiterste zuiden van Portugal verdwijnen geleidelijk omdat de toeristische infrastructuur steeds meer plaats inneemt. Veel wijndomeinen worden echter gemoderniseerd en leveren nu voornamelijk soepele en fruitige wijnen. Er zijn 4 DOC’s: Lagos, Portimão, Lagoa en Tavira. De witte wijnen worden voornamelijk gemaakt van het druivenras Síria (plaatselijk Crato Branco genoemd) en ze zijn fris, zacht en strogeel van kleur. Ze bevatten een lage zuurgraad en minimaal 11,5% alcohol.